ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶಃ
Category: ವೇದಘೋಷ
ಅ॒ಣೋ-ರಣೀ॑ಯಾನ್ ಮಹ॒ತೋ ಮಹೀ॑ಯಾನಾ॒ತ್ಮಾ ಗುಹಾ॑ಯಾಂ॒ ನಿಹಿ॑ತೋಽಸ್ಯ ಜಂ॒ತೋಃ । ತಮ॑ಕ್ರತುಂ ಪಶ್ಯತಿ ವೀತಶೋ॒ಕೋ ಧಾ॒ತುಃ ಪ್ರ॒ಸಾದಾ᳚ನ್-ಮಹಿ॒ಮಾನ॑ಮೀಶಮ್ । ಸ॒ಪ್ತ ಪ್ರಾ॒ಣಾಃ ಪ್ರ॒ಭವಂ॑ತಿ॒ ತಸ್ಮಾ᳚ಥ್ ಸ॒ಪ್ತಾರ್ಚಿಷಃ॑ ಸ॒ಮಿಧಃ॑ ಸ॒ಪ್ತ ಜಿ॒ಹ್ವಾಃ । ಸ॒ಪ್ತ ಇ॒ಮೇ ಲೋ॒ಕಾ ಯೇಷು॒ ಚರಂ॑ತಿ ಪ್ರಾ॒ಣಾ ಗು॒ಹಾಶ॑ಯಾ॒-ನ್ನಿಹಿ॑ತಾಃ ಸ॒ಪ್ತ ಸ॑ಪ್ತ । ಅತಃ॑ ಸಮು॒ದ್ರಾ ಗಿ॒ರಯ॑ಶ್ಚ॒ ಸರ್ವೇ॒ಽಸ್ಮಾಥ್ ಸ್ಯಂದಂ॑ತೇ॒ ಸಿಂಧ॑ವಃ॒ ಸರ್ವ॑ರೂಪಾಃ । ಅತ॑ಶ್ಚ॒ ವಿಶ್ವಾ॒ ಓಷ॑ಧಯೋ॒ ರಸಾ᳚ಚ್ಚ॒ ಯೇನೈ॑ಷ ಭೂ॒ತ-ಸ್ತಿ॑ಷ್ಠತ್ಯಂತರಾ॒ತ್ಮಾ । ಬ್ರ॒ಹ್ಮಾ ದೇ॒ವಾನಾಂ᳚ ಪದ॒ವೀಃ ಕ॑ವೀ॒ನಾ-ಮೃಷಿ॒-ರ್ವಿಪ್ರಾ॑ಣಾಂ ಮಹಿ॒ಷೋ ಮೃ॒ಗಾಣಾ᳚ಮ್ । ಶ್ಯೇ॒ನೋ ಗೃಧ್ರಾ॑ಣಾ॒ಗ್ಗ್॒ ಸ್ವಧಿ॑ತಿ॒-ರ್ವನಾ॑ನಾ॒ಗ್ಂ॒ ಸೋಮಃ॑ ಪ॒ವಿತ್ರ॒ ಮತ್ಯೇ॑ತಿ॒ ರೇಭನ್ನ್॑ । ಅ॒ಜಾ ಮೇಕಾಂ॒-ಲೋಁಹಿ॑ತ-ಶುಕ್ಲ-ಕೃ॒ಷ್ಣಾಂ ಬ॒ಹ್ವೀಂ ಪ್ರ॒ಜಾಂ ಜ॒ನಯಂ॑ತೀ॒ಗ್ಂ॒ ಸರೂ॑ಪಾಮ್ । ಅ॒ಜೋ ಹ್ಯೇಕೋ॑ ಜು॒ಷಮಾ॑ಣೋಽನು॒ಶೇತೇ॒ ಜಹಾ᳚ತ್ಯೇನಾಂ ಭು॒ಕ್ತ-ಭೋ॑ಗಾ॒ಮಜೋ᳚ಽನ್ಯಃ ॥
ಹ॒ಗ್ಂ॒ಸ-ಶ್ಶು॑ಚಿ॒ಷ-ದ್ವಸು॑-ರಂತರಿಕ್ಷ॒-ಸದ್ಧೋತಾ॑ ವೇದಿ॒ಷ-ದತಿ॑ಥಿ-ರ್ದುರೋಣ॒ಸತ್ । ನೃ॒ಷ-ದ್ವ॑ರ॒ಸ-ದೃ॑ತ॒ಸ-ದ್ವ್ಯೋ॑ಮ॒ಸ-ದ॒ಬ್ಜಾ ಗೋ॒ಜಾ ಋ॑ತ॒ಜಾ ಅ॑ದ್ರಿ॒ಜಾ ಋ॒ತಂ ಬೃ॒ಹತ್ । ಘೃ॒ತಂ ಮಿ॑ಮಿಕ್ಷಿರೇ ಘೃ॒ತಮ॑ಸ್ಯ॒ ಯೋನಿ॑-ರ್ಘೃ॒ತೇ ಶ್ರಿ॒ತೋ ಘೃ॒ತಮು॑ವಸ್ಯ॒ ಧಾಮ॑ । ಅ॒ನು॒ಷ್ವ॒ಧಮಾವ॑ಹ ಮಾ॒ದಯ॑ಸ್ವ॒ ಸ್ವಾಹಾ॑ ಕೃತಂ-ವೃಁಷಭ ವಕ್ಷಿ ಹ॒ವ್ಯಮ್ । ಸ॒ಮು॒ದ್ರಾ ದೂ॒ರ್ಮಿ-ರ್ಮಧು॑ಮಾ॒ಗ್ಂ॒ ಉದಾ॑ರ-ದುಪಾ॒ಗ್ಂ॒ಶುನಾ॒ ಸಮ॑ಮೃತ॒ತ್ವ ಮಾ॑ನಟ್ । ಘೃ॒ತಸ್ಯ॒ ನಾಮ॒ ಗುಹ್ಯಂ॒-ಯಁದಸ್ತಿ॑ ಜಿ॒ಹ್ವಾ ದೇ॒ವಾನಾ॑-ಮ॒ಮೃತ॑ಸ್ಯ॒ ನಾಭಿಃ॑ । ವ॒ಯಂ ನಾಮ॒ ಪ್ರಬ್ರ॑ವಾಮಾ ಘೃ॒ತೇನಾ॒ಸ್ಮಿನ್. ಯ॒ಜ್ಞೇ ಧಾ॑ರಯಾಮಾ॒ ನಮೋ॑ಭಿಃ । ಉಪ॑ ಬ್ರ॒ಹ್ಮಾ ಶೃ॑ಣವಚ್ಛ॒ಸ್ಯಮಾ॑ನಂ॒ ಚತುಃ॑ ಶೃಂಗೋ ಽವಮೀ-ದ್ಗೌ॒ರ ಏ॒ತತ್ । ಚ॒ತ್ವಾರಿ॒ ಶೃಂಗಾ॒ ತ್ರಯೋ॑ ಅಸ್ಯ॒ ಪಾದಾ॒ ದ್ವೇ ಶೀ॒ರ॒.ಷೇ ಸ॒ಪ್ತ ಹಸ್ತಾ॑ಸೋ ಅ॒ಸ್ಯ । ತ್ರಿಧಾ॑ ಬ॒ದ್ಧೋ ವೃ॑ಷ॒ಭೋ ರೋ॑ರವೀತಿ ಮ॒ಹೋ ದೇ॒ವೋ ಮರ್ತ್ಯಾ॒ಗ್ಂ॒ ಆವಿ॑ವೇಶ ॥
ತ್ರಿಧಾ॑ ಹಿ॒ತಂ ಪ॒ಣಿಭಿ॑-ರ್ಗು॒ಹ್ಯಮಾ॑ನಂ॒ ಗವಿ॑-ದೇ॒ವಾಸೋ॑ ಘೃ॒ತಮನ್ವ॑ವಿಂದನ್ನ್ । ಇಂದ್ರ॒ ಏಕ॒ಗ್ಂ॒ ಸೂರ್ಯ॒ ಏಕಂ॑ ಜಜಾನ ವೇ॒ನಾ ದೇಕಗ್ಗ್॑ ಸ್ವ॒ಧಯಾ॒ ನಿಷ್ಟ॑ತಕ್ಷುಃ । ಯೋ ದೇ॒ವಾನಾಂ᳚ ಪ್ರಥ॒ಮಂ ಪು॒ರಸ್ತಾ॒-ದ್ವಿಶ್ವಾ॒ಧಿಯೋ॑ ರು॒ದ್ರೋ ಮ॒ಹರ್ಷಿಃ॑ । ಹಿ॒ರ॒ಣ್ಯ॒ಗ॒ರ್ಭಂ ಪ॑ಶ್ಯತ॒ ಜಾಯ॑ಮಾನ॒ಗ್ಂ॒ ಸನೋ॑ ದೇ॒ವಃ ಶು॒ಭಯಾ॒ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ॒ ಸಂಯುಁ॑ನಕ್ತು । ಯಸ್ಮಾ॒ತ್ಪರಂ॒ ನಾಪ॑ರ॒ ಮಸ್ತಿ॒ ಕಿಂಚಿ॒ದ್ಯಸ್ಮಾ॒ನ್ ನಾಣೀ॑ಯೋ॒ ನ ಜ್ಯಾಯೋ᳚ಽಸ್ತಿ॒ ಕಶ್ಚಿ॑ತ್ । ವೃ॒ಕ್ಷ ಇ॑ವ ಸ್ತಬ್ಧೋ ದಿ॒ವಿ ತಿ॑ಷ್ಠ॒-ತ್ಯೇಕ॒ಸ್ತೇನೇ॒ದಂ ಪೂ॒ರ್ಣಂ ಪುರು॑ಷೇಣ॒ ಸರ್ವ᳚ಮ್ ॥
ನ ಕರ್ಮ॑ಣಾ ನ ಪ್ರ॒ಜಯಾ॒ ಧನೇ॑ನ॒ ತ್ಯಾಗೇ॑ನೈಕೇ ಅಮೃತ॒ತ್ವ-ಮಾ॑ನ॒ಶುಃ । ಪರೇ॑ಣ॒ ನಾಕಂ॒ ನಿಹಿ॑ತಂ॒ ಗುಹಾ॑ಯಾಂ-ವಿಁ॒ಭ್ರಾಜ॑ದೇ॒ತ-ದ್ಯತ॑ಯೋ ವಿ॒ಶಂತಿ॑ ॥ ವೇ॒ದಾಂ॒ತ॒ ವಿ॒ಜ್ಞಾನ॒-ಸುನಿ॑ಶ್ಚಿತಾ॒ರ್ಥಾಃ ಸನ್ಯಾ॑ಸ ಯೋ॒ಗಾದ್ಯತ॑ಯಃ ಶುದ್ಧ॒ ಸತ್ತ್ವಾಃ᳚ । ತೇ ಬ್ರ॑ಹ್ಮಲೋ॒ಕೇ ತು॒ ಪರಾಂ᳚ತಕಾಲೇ॒ ಪರಾ॑ಮೃತಾ॒ತ್ ಪರಿ॑ಮುಚ್ಯಂತಿ॒ ಸರ್ವೇ᳚ । ದ॒ಹ್ರಂ॒-ವಿಁ॒ಪಾ॒ಪಂ ಪ॒ರಮೇ᳚ಶ್ಮ ಭೂತಂ॒-ಯಁತ್ ಪುಂ॑ಡರೀ॒ಕಂ ಪು॒ರಮ॑ದ್ಧ್ಯ ಸ॒ಗ್ಗ್॒ಸ್ಥಮ್ । ತ॒ತ್ರಾ॒ಪಿ॒ ದ॒ಹ್ರಂ ಗ॒ಗನಂ॑-ವಿಁಶೋಕ॒-ಸ್ತಸ್ಮಿ॑ನ್. ಯದಂ॒ತಸ್ತ-ದುಪಾ॑ಸಿತ॒ವ್ಯಮ್ ॥ ಯೋ ವೇದಾದೌ ಸ್ವ॑ರಃ ಪ್ರೋ॒ಕ್ತೋ॒ ವೇ॒ದಾಂತೇ॑ ಚ ಪ್ರ॒ತಿಷ್ಠಿ॑ತಃ । ತಸ್ಯ॑ ಪ್ರ॒ಕೃತಿ॑-ಲೀನ॒ಸ್ಯ॒ ಯಃ॒ ಪರಃ॑ ಸ॒ ಮ॒ಹೇಶ್ವ॑ರಃ ॥